Rekenzone – Geometrie

Geometriescherm

Indeling geometrie

Het opgeven van de geometrie doe je in Vabi EPA door het opgeven van (2D) bouwdelen, met deelconstructies, en niet met een 3D model zoals je misschien gewend bent in Elements.

Je kunt de bouwdelen verdelen onder Voorgevel, Achtergevel, Linkergevel, Rechtergevel, Daken en Vloeren. Invoer op de verschillende tabbladen (locatie) is optioneel. Het is niet van invloed op het resultaat, maar het geeft wel inzicht in de situatie en maakt de invoer makkelijker herkenbaar voor anderen. Bovendien wordt de oriëntatie gelijk goed gezet, als de oriëntatie van de voorgevel ingevuld is.

Je kunt er natuurlijk ook voor kiezen om alle bouwdelen op 1 tabblad in te voeren, bijvoorbeeld op tabblad Onbekend, zoals dat voorheen ook in EPA-U gedaan werd.

Overzicht

Als je de geometrie van een rekenzone opent, dan begin je altijd in het overzicht. Hier vind je alle bouwdelen van de verschillende tabbladen bij elkaar. Zo krijg je een compleet beeld van de rekenzone en kun je bijvoorbeeld de invoer van voor- en achtergevel of van de linker- en rechtergevel eenvoudig vergelijken.

Invoerhulp

Om een woning sneller in te kunnen voeren, of door te kopiëren heeft Vabi EPA een paar hulpmiddelen om de geometrie aan te passen.

Oriëntatie voorgevel

Als je de oriëntatie voorgevel eerst opgeeft, dan wordt de oriëntatie van de bouwdelen op de voor-, achter- linker, en rechtergevel automatisch ingevuld.

Vul je de oriëntatie voorgevel niet in, dan wordt deze automatisch bepaald aan de hand van het bouwdeel met het grootste oppervlak op de voorgevel. Indien er geen bouwdelen op de voorgevel zijn, dan wordt de oriëntatie voorgevel automatisch bepaald aan de hand van het bouwdeel met het grootste oppervlak op een van de andere locaties (achter-, linker- resp. rechtergevel).

Als er nog geen oriëntatie van de voorgevel is ingevuld en er zijn nog geen bouwdelen op de locaties voor-, achter-, linker- of rechtergevel ingevuld, dan is de default waarde Noord die gebruikt wordt voor invoer van nieuwe bouwdelen, of voor het kopiëren en verplaatsen vanaf locatie/tabblad ‘onbekend’.

Roteer of spiegel de geometrie

Heb je meerdere dezelfde woningen of gebouwen, dan kun je het object draaien, of spiegelen. Met draaien of spiegelen wordt de oriëntatie van de voorgevel aangepast (indien dat aan de orde is) en de oriëntatie van alle reeds opgegeven bouwdelen.

Soms lijkt spiegelen een onverwacht resultaat te geven, bekijk hier een uitwerking van verschillende voorbeelden. Of bekijk de onderstaande afbeeldingen. Voor – achter dan wel links – rechts geeft aan waar de ‘spiegel’ (stippellijn) geplaatst wordt. Met blauw wordt aangegeven wat er aangepast wordt (locatie en/of oriëntatie).

  Voor – achter:               Links – rechts:

              

Bouwdelen

Toevoegen, kopiëren en verplaatsen, verwijderen en organiseren

Als je de geometrie gaat invoeren, geef je eerst de oriëntatie voorgevel op. De oriëntatie van de bouwdelen op voor-, achter, linker- en rechtergevel wordt dan automatisch ingevuld. Vervolgens loop je stap voor stap langs de verschillende tabbladen om de geometrie op te geven. De knoppen onderin gebruik je daarbij.

Kopiëren en verplaatsen

Met de knop ‘Kopieren’ kun je een bouwdeel kopiëren, of verplaatsen naar een ander tabblad (locatie). Klik op de afbeelding hieronder voor een instructievideo voor kopiëren (linker plaatje) en verplaatsen (rechter plaatje).

Verwijderen

Met de knop ‘Verwijderen’ verwijder je het geselecteerde bouwdeel.

Met ‘Alles verwijderen’ verwijder je alle bouwdelen, van het tabblad dat op dat moment open staat, bijvoorbeeld alle bouwdelen op het tabblad daken.

Organiseren

Met de pijltjes kun je achteraf de volgorde aanpassen van de bouwdelen die je ingevoerd hebt.

Overzicht in Excel

In de objecten rapportage zijn alle invoergegevens van de geometrie vlakken en de deelvlakken te bekijken in Excel. Ga in het menu naar ‘Rapportages’ en kies voor ‘Export alle datavelden (objectenrapportage) (Excel)’ en sla het bestand op. Op het tabblad ‘Geo.Vlak.’ staan alle invoergegevens van alle ingevulde bouwdelen. Staan er meerdere Objecten in je bestand dan kun je de Excel filters gebruiken om ze per woning te bekijken, of je gebruikt filters om de vlakken tussen woningen onderling te vergelijken. Daarmee kun je snel overeenkomsten of verschillen zien tussen de vlakken. Klik op de afbeelding hierboven om te zien hoe je deze rapportage kunt maken.

Grenst aan

Geef hier de begrenzing van het bouwdeel aan. In het opnameprotocol zijn de volgende opties beschreven: Buitenlucht of water; Aangrenzende onverwarmde ruimte (AOR); Aangrenzende onverwarmde serre (AOS); Aangrenzende sterk geventileerde ruimte; Grond; Kruipruimte.

Bouwdelen die grenzen aan een verwarmde ruimte (AVR) zijn geen onderdeel van de thermische schil. Deze hoef je niet in te vullen, als je in Vabi kiest voor ‘Aangrenzende verwarmde ruimte‘ dan wordt dit bouwdeel niet meegenomen in de energieprestatieberekening, vergelijkbaar met een bouwdeel waarbij je het vinkje aan zet bij ‘Bouwdeel is inactief en wordt niet meegenomen in berekening‘.

Als er een bouwdeel grenst aan ‘Aangrenzende sterk geventileerde ruimte‘ dan vul je die begrenzing ook in. Alleen voor het bepalen van thermische zone (paragraaf 6.3) beschouw je dit als buiten. Als je bij de begrenzing voor ‘Buiten’ kiest, in plaats van ‘Aangrenzende sterk geventileerde ruimte’ dan wordt ten onrechte zonnewarmte op het geveldeel meegenomen en zal dus een andere EP2 waarde krijgen.

Publicaties

Deelvlakken

Een bouwdeel kan deelvlakken hebben. Je geeft van een gevel de totale (bruto) oppervlakte op, of de lengte en breedte. Vervolgens kun je ramen, deuren en panelen toevoegen, die worden van het geveloppervlak afgetrokken.

Hieronder volgt meer informatie over de verschillende invoervelden voor beglazing.

Kies je een kozijn waarvan het oppervlak al bij Constructies opgegeven is, dan kun je bij het deelvlak alleen het aantal invullen, in plaats van de lengte/breedte/hoogte:

Ramen en beschaduwing

Zonwering

Binnenzonwering reken je alleen mee als deze een onlosmakelijk deel uitmaakt van het klimatiseringssysteem. Dit is het geval bij automatisch gestuurde binnenzonwering met koppeling aan een gebouwbeheersysteem dat de klimatisering regelt. Dit komt weinig voor bij woningbouw.

Tot en met versie 10 (niet gedefinieerd)

 

Rolluiken (al dan niet van aluminium): Openslaande luiken en schuifframes kunnen vanaf versie 11 ingevuld worden als (Aluminium) rolluiken. Zie KEGO hieronder. Uit de NTA 8800, voor berekening van de warmtedoorgangscoëfficiënt van een raam met luik, rolluik of zonwering:

Hierbij geldt als voorwaarde dat het luik, het rolluik of de buitenzonwering het volledige raam inclusief kozijn bedekt.

Adviesplatform KEGO

 

Bij vaste zonwering geef je de zontoetredingsfactoren op: g_gl;alt is de zontoetredingsfactor van de beglazing bij een zonshoogte van 45° en g_gl;dif de zontoetredingsfactor van de beglazing voor diffuse zonnestraling, beide bepaald conform de ISO 15099:2003. Helaas geeft het protocol geen verdere toelichting, of een rekenwaarde welke aangehouden kan worden indien onbekend. In de NTA 8800 7.6.6.1.3 opmerking 3 staan typische waarden: g_gl;alt =0,045 en g_gl;dif = 0,196.

Adviesplatform KEGO

 

Voor beweegbare zonwering – zoals screens en jaloezieën – geldt:

• Buitenzonwering moet alleen worden meegerekend wanneer deze gebouwgebonden is en wanneer deze door een automatische regeling wordt aangestuurd of van binnen uit bedienbaar is.
• Binnenzonwering moet alleen worden meegerekend wanneer deze onlosmakelijk deel uitmaakt van het klimatiseringssysteem. Dit is het geval wanneer de binnenzonwering automatisch gestuurd is en gekoppeld is aan een gebouwbeheersysteem dat de klimatisering regelt.

Tabel 7.5 en 7.6 van de NTA8800 toont de reductiefactor ‘Fc’ bij verschillende type zonwering.

De kleur van de zonwering moet worden opgegeven voor sommige zonwering, tabel 8.22 (ISSO 75.1 en ISSO 82.1 versie 2024 6e druk) zie publicaties hieronder:

Publicaties

Beschaduwing

De beschaduwing wordt per raam, PV of zonne-collector bepaald. Voor basisopname worden (zij)belemmeringen alleen ingevoerd als er koeling aanwezig is in de rekenzone, of in combinatie met een constante overstek. Voor een detailopname worden de Belemmeringen met een constante hoogte en Zijbelemmeringen altijd opgenomen. Alleen belemmeringen op het eigen perceel moeten ingevoerd worden.

Vanaf versie 8.5 is het mogelijk om belemmeringen zonder afmetingen op te geven, door direct het type belemmering te kiezen en indien nodig te specificeren. Je controleert dan zelf of aan de voorwaarden van het opnameprotocol tabel 8.23 (basisopname met of zonder koeling, detailopname) en tabel 16.1 (zie publicaties) voldaan wordt. Als je kiest voor automatisch, dan kun je de afmeting en andere gegevens invullen en bepaalt de software automatisch met welke soort belemmering er gerekend wordt.

Voor een aantal types, moet er aanvullende informatie opgegeven worden.

• Overstek (basis- en detailopname): relatieve hoogte h_o kleiner dan 0,5; tussen 0,5 en 1,0 of groter dan 1,0.
• Constante belemmering (detailopname en basisopname met koeling): relatieve hoogte h_b kleiner dan 0,5; tussen 0,5 en 1,0 of groter dan 1,0.
• Zijbelemmering (detailopname): links, rechts of beide; en relatieve breedte b_b: kleiner dan 1,0 of tussen 1,0 en 3,73 (groter dan 3,73 is geen zijbelemmering).
  Indien aan beide zijden van het zichtveld een zijbelemmering aanwezig is, bepaal dan b_b voor de grootste zijbelemmering (dat is de zijbelemmering met de kleinste waarde van b_b).
• Overstek + (zij)belemmering (detailopname en basisopname): relatieve hoogte h_o kleiner dan 0,5; tussen 0,5 en 1,0 of groter dan 1,0.

Info voor invoer en resultaten in versie 9.0

Publicaties

Automatisch

Als je kiest voor automatisch, dan kun je de afmeting en andere gegevens invullen en bepaalt de software automatisch met welke soort belemmering er gerekend wordt. De afmetingen staan beschreven in het opnameprotocol, zie publicaties en de paragrafen hieronder.

Belemmering (detailopname of basisopname met koeling)

Het vinkje <=80% van zichtveld wordt gebruikt om te bepalen of er sprake is van een brede belemmering. Dit is een voorwaarde voor de situatie ‘e) Volledige belemmering’.

• Als het vinkje uit staat is het een brede belemmering (>80%, meer dan vier vijfde van zichtveld).
• Als het vinkje aan staat is het geen brede belemmering (<=80%, minder dan vier vijfde van zichtveld).

Zijbelemmering (detailopname of basisopname met koeling)

Het vinkje hoogteverschil < 2.5 (meter) wordt gebruikt in geval van koeling bij situatie ‘d) Zijbelemmering loodrecht op het zonontvangende vlak’. Het gaat om het hoogteverschil op het laagste punt van de belemmering  ten opzichte van de bovenkant van het raam.

• Als het vinkje uit staat is het hoogteverschil > 2,5 meter.
• Als het vinkje aan staat is het hoogteverschil <= 2,5 meter.

De zijbelemmering kan aan de rechter of linkerzijde bevinden van het zonontvangede vlak. De linker en rechterzijde worden gezien vanaf het zichtvlak van dit vlak.

Overstek

Het vinkje <=80% van zichtveld wordt gebruikt om te bepalen of er sprake is van een breed overstek. Dit is een voorwaarde voor de situatie ‘e) Volledige belemmering’.

• Als het vinkje uit staat is het een breed overstek (>80%, meer dan vier vijfde van zichtveld).
• Als het vinkje aan staat is het geen breed overstek (<=80%, minder dan vier vijfde van zichtveld).

Publicaties

Zichtveld

Beschouw een verticaal vlak door het midden van het desbetreffende zonontvangende vlak met dezelfde oriëntatie als de desbetreffende constructie. Het zichtveld is de naar buiten gekeerde halve ruimte, zie afbeelding 16.1.
Als de betreffende constructie een helling heeft die kleiner is dan 15° ten opzichte van horizontaal, moet voor het zichtveld de oriëntatie zuid worden aangehouden, zie afbeelding 16.2.

De extra bepaling voor (nagenoeg) horizontale constructies is noodzakelijk omdat bij een nagenoeg horizontale constructie op het noorden toch beschaduwing kan optreden door obstakels aan de zuidzijde van de constructie. Zo kan er bijvoorbeeld een opbouw aan de zuidzijde van het dakraam aanwezig zijn, zie afbeelding 16.3.

Toelichting op KEGO over het zichtveld:

Vloeren

Perimeter

De perimeter wordt bij de begane grond vloer opgegeven.

Volgens het opnameprotocol ISSO 75.1 resp. 82.1 paragraaf 8.2.7

Voor de begane grondvloeren die grenzen aan grond, een onverwarmde kelder of kruipruimte, moet de perimeter worden bepaald. Voor keldervloeren gelegen in de rekenzone grenzend aan grond of een kruipruimte moet ook de perimeter worden bepaald. De perimeter is de binnenwerkse omtrek van de vloer voor zover deze (omtrek) grenst aan buitenlucht of aan een onverwarmde ruimte buiten de thermische schil. Als de begane grondvloer of keldervloer niet tot de rekenzone behoort, of als de wanden niet aan buitenlucht of een onverwarmde ruimte grenzen, is de perimeter niet van toepassing.

Opmerking: Indien de opgaande wanden van een verwarmde kelder niet aan de buitenlucht of onverwarmde ruimte grenzen, dan is de perimeter nul. Echter, rekenkundig kan geen waarde nul ingevoerd worden. Kies dan voor de waarde 0,01 m.

Als bij de detailmethode wordt gekozen om de lineaire koudebruggen via de uitgebreide methode op te geven (Object, Algemeen) dan kun je de perimeter niet meer opgeven, deze geef je dan op bij als lineaire koudebruggen bij de vloer(en).

Auto

Als de perimeter de omtrek van het gebouw volgt, dan kun je er voor kiezen om de software de perimeter uit te laten rekenen. Voor een Tussenligging en Kop-, eind- of hoekligging is het dan belangrijk dat de lengte en breedte goed worden ingevuld, de breedte wordt meegenomen, de lengte alleen bij een Kop-, eind- of hoekligging.

Automatische berekening is afhankelijk van het subtype:

 

Vloeren grenzend aan kruipruimte / onverwarmde kelder

Voor een vloer die aan een kruipruimte grenst, moet je de hoogte aangeven indien de begane grondvloer boven de het maaiveld ligt, zie afbeelding 8.23. De hoogte H2, wordt gemeten tussen de bovenkant van de begane grondvloer en het maaiveld.

Adviesplatform KEGO: Wanneer kies je voor onderliggende AOR en wanneer kies voor kelder/kruipruimte?

Isolatie bodem (bij een kruipruimte)

Als een vloer grenst aan een kruipruimte moet worden opgegeven:

• De R_bf-waarde (warmteweerstand bodemisolatie) moet bij bodemisolatie afkomstig zijn van een gecontroleerde verklaring;
• De R_bw-waarde (warmteweerstand fundering) is gelijk aan de R_c-waarde van de erboven gelegen gevel.
  kies de boven de vloer liggende gevel, zie afbeelding hieronder, of maak eerst gevels aan aan als deze nog niet aangemaakt zijn.
• Is de bodem van de kruipruimte geïsoleerd? Er is sprake van isolatie als de bodem volledig is voorzien van isolatie. Schelpen of isolerende korrels op de bodem gelden als isolatie als er minimaal een laag van 20 cm is aangebracht. De minimale laagdikte is niet van toepassing als er gebruik wordt gemaakt van een gecontroleerde verklaring.

Kruipruimte ventilatie

Vloeren en gevels grenzend aan grond

Als de buitenwand en de begane grondvloer aan grond grenzen, moeten deze als combinatie worden opgegeven. Ook moet van de buitenwand worden opgegeven tot welke hoogte die aan grond grenst. Hoogte H1 uit afbeelding 8.24 en 8.25 geef je op bij de hoogte maaiveld – bovenkant vloer [m].

Publicaties

.

Aangrenzend onverwarmde ruimte (AOR)

Indien voor aangrenzende onverwarmde ruimte wordt gekozen zal in de detailopname met buitentemperaturen gerekend worden, bij een basisopname zit er een dempende factor op de buitentemperatuur. Bij een detailopname kun je daarom de aangrenzend onverwarmde ruimte gedetailleerd invullen, gecombineerd met lineaire koudebruggen. Lees in onze academy hoe je een gedetailleerde AOR invult bij een detailopname.

Uit het opnameprotocol paragraaf 8.2.8.1, zie ook publicaties hieronder.

Publicaties

bètaversies 0.8800.3 / 0.8800.4 en 0.8800.5 (2020)

 

Aangrenzend verwarmde ruimte (AVR)

Het is vanaf versie 10.0 (juli 2023) mogelijk om bouwdelen die grenzen aan een verwarmde ruimte in te vullen. Deze bouwdelen worden niet meegenomen in de berekening en worden in principe niet ingevuld. In welke situaties vul je deze toch in? Bijvoorbeeld bij een inpandige rekenzone, ook dan is het noodzakelijk om minimaal een bouwdeel op te geven om door te kunnen rekenen. En als je voor een maatwerkadvies maatregelen wilt meenemen die (ook) betrekking hebben op bouwdelen die grenzen aan een verwarmde ruimte.

Serre

Aangrenzende onverwarmde serre (AOS)

Voor het bepalen van de energieprestatie wordt een aangrenzende onverwarmde serre gezien als een aangrenzende onverwarmde ruimten met een significante zoninstraling.

Uit het opnameprotocol paragraaf 8.2.8, zie ook publicaties hieronder.

 

Lees in onze academy hoe je een gedetailleerde AOS samen met de thermische koudebruggen invult bij een detailopname.

Publicaties

Lineaire koudebruggen

Lineaire thermische bruggen bevinden zich bij aansluitingen tussen verschillende scheidingsconstructies, zoals wanden, vloeren en plafonds, waarbij de constructie grenst aan buiten, sterk geventileerde ruimten, aangrenzende onverwarmde ruimten/serres.

Lineaire koudebruggen (forfaitair)

Voor een basisopname hoef je zelf geen lineaire koudebruggen op te geven, deze worden forfaitair berekend. Ook bij een detailopname kan gekozen worden om forfaitair te rekenen. Bij Object, Algemeen maak je deze keuze, omdat forfaitaire verrekening van lineaire thermische bruggen alleen mag worden toegepast wanneer dit voor het gehele gebouw wordt gedaan.

Lineaire koudebruggen

Voor een detailberekening moeten lineaire thermische bruggen meegenomen worden, forfaitair of met de uitgebreide methode: opgaaf van ψ-waarde (psi-waarde).

De keuze tussen forfaitaire methode ( NTA 8800 paragraaf 8.2.1) en uitgebreide methode geef je op bij object algemeen. Als je de uitgebreide methode uit houdt, dan worden automatisch de forfaitaire toeslag meegenomen. Als je de uitgebreide methode aan vinkt, moet je de lineaire thermische bruggen opgeven bij de betreffende bouwdelen.

De oriëntatie van de lineaire koudebrug is van invloed op de TOjuli. De oriëntatie hoef je niet apart op te geven, want die wordt overgenomen van de oriëntatie van het hoofdbouwdeel waar je de koudebrug invult. Dat betekent dat je zelf de koudebruggen netjes over de bouwdelen moet verdelen. Een uitzondering daarop is de vloer (grenzend aan grond, kruipruimte of aor), die kun je geen oriëntatie meegeven, de software verdeeld de lineaire koudebrug gelijk over de oriëntaties. Voor een vloer hoef je deze dus niet zelf te verdelen, bij de andere lineaire koudebruggen is dat wel nodig.

 

Neem de ψ-waarde over van de volgende bronnen:

1. Tabel I.1 en I.2 van bijlage I van de NTA 8800.
2. SBR-Referentiedetails. Als de werkelijke detaillering een kleine afwijking heeft, moet voor de zekerheid een toeslag van 25% worden toegepast. Een kleine afwijking wil zeggen dat bijvoorbeeld het buitenspouwblad en het binnenspouwblad dikker of dunner worden uitgevoerd. De isolatielaag mag niet wijzigen.
3. Berekend volgens paragraaf 8.2.3.1 van de NTA 8800.

In de afbeelding 8.29 (ISSO 82.1) resp. 8.30 (ISSO 75.1) uit het opnameprotocol zijn de lineaire thermische bruggen tussen de verschillende scheidingsvlakken die grenzen aan buiten met een letter aangegeven. Het gaat dan om a, b, c, d, e, f, g, h, i, j, k, l, m, n en p. Lineaire thermische brug q en v grenst aan een ander ruimte/gebouw (AVR, bijvoorbeeld een naastgelegen woning) en wordt niet meegenomen. Lineaire thermische bruggen w, x, y en z grenzen ook aan een ander gebouw (AVR), maar ook deels aan de buitenlucht. Deze worden voor de helft meegenomen. Lineaire bruggen i, j, k en o grenzen aan een AOR/AOS en worden ook verdeeld over de rekenzone en de AOR/AOS.

De lineaire thermische bruggen moeten per oriëntatie en per constructieonderdeel worden opgegeven. Lineaire bruggen a, b, c, d, e, f en g worden elk naar rato worden toebedeeld aan de aparte oriëntaties/scheidingsconstructies. Voorbeeld naar onze interpretatie: lineaire koudebrug ‘a’ (op de hoek) grenst aan de voorgevel en de zijgevel. Als de lengte 3,0 meter is dient de lengte van deze koudebrug dan voor de helft bij de voorgevel (1,5 meter) en voor de helft bij de zijgevel (1,5 meter) ingevuld worden.

Er geldt dat voor lineaire bruggen die aan meer dan één rekenzone grenzen of de scheiding tussen de rekenzone en een AOR/AOS vormen, bijvoorbeeld bruggen i, j, k, o en w, x, y en z deze over de rekenzone en de aangrenzende ruimten moeten worden verdeeld.

De lineaire bruggen grenzend aan de beganegrondvloeren of onverwarmde kelders en buitenlucht, water of grond moeten ook worden meegenomen.

De oriëntatie van de lineaire koudebruggen heeft alleen invloed op de berekening voor TOjuli.

Publicaties

Puntvormige koudebruggen

Je kunt momenteel geen puntvormige koudebruggen invullen. Als je puntvormige koudebruggen invult, moeten ook de lineaire koudebruggen uitgebreid ingevuld worden (zie voorgaande alinea).

Zowel de lineaire koudebruggen als de puntvormige koudebruggen worden opgeteld bij het warmteverlies van de scheidingsconstructies (zie formule 8.1 van NTA 8800 : 2024).  Een lineaire koudebrug heeft een ψ-waarde (psi-waarde) in W/(m·K) waarbij je ook een lengte moet invullen. De puntvormige koudebrug heeft waarde χ in W/K.

Publicaties

AOR en AOS

Uitgebreide methode voor AOR en AOS

Bij een AOR vul je alleen de bouwdelen in die grenzen aan buiten! In de meeste situaties hoef je een vloer dus niet in te vullen. Of je maakt er een inactief bouwdeel van, dan wordt die niet meegenomen in de berekening.

In onze EPA academy wordt uitleg en voorbeeld gegeven van de invoer van gedetailleerde AOR en AOS:

---

Terug naar Objecten